Komornik sądowy – co i ile może zabrać, jak działa?
Wszystko co należy o nim wiedzieć.
Działalność komorników sądowych to bez wątpienia przedmiot wielu kontrowersji. Nierzadko jednak wynika to po prostu z braku należytej wiedzy na temat samego sposobu działania komornika.
Wśród społeczeństwa brakuje także zrozumienia praw jakie przysługują nie tylko komornikowi, ale również wierzycielowi oraz samemu dłużnikowi, którego majątek jest przedmiotem postępowania egzekucyjnego.
- Kim jest komornik i jak działa?
- Co wolno mu zająć i w jakich okolicznościach?
- Jak wygląda egzekucja komornicza?
- Jak złożyć skargę na czynności komornika?
To wcale nie pieniądz rządzi światem, ale ci, którzy rządzą pieniądzem.
Wstęp: Kim jest komornik?
Komornik: kim jest, jak działa, jakie ma prawa?
Zgodnie z polskimi przepisami, komornik jest jedynym podmiotem wyposażonym w możliwości podejmowania działań o charakterze egzekucyjnym.
Komornik może więc, w przeciwieństwie do windykatora, stosować określone, przewidziane przez prawo środki przymusu mające na celu odzyskanie wierzytelności, która stanowi przedmiot postępowania egzekucyjnego.
Komornik jest ponadto funkcjonariuszem publicznym. Jego uprawnienia zawierają w sobie również możliwość korzystania z asysty policji, a w niektórych wypadkach również innych służb.
Egzekucja komornicza stanowi ostatni i definitywny etap procesu windykacji zaległej należności, np. chwilówki bez BIK-u.
Jak się okazuje, to właśnie osoby z nadszarpnięta historią kredytową w Biurach Informacji Gospodarczej (BIG), które decydują się na wzięcie pożyczki dla zadłużonych bez sprawdzania baz, są znaczącą grupą wśród dłużników obarczonych komornikiem.
Do zaangażowania komornika w sprawę dochodzi najczęściej wtedy, gdy uprzednie metody (takie jak przedprocesowe wezwanie do zapłaty) mające na celu odzyskanie długu, nie przyniosły spodziewanego rezultatu.
Co do zasady, aby komornik mógł zacząć działać najpierw sprawa musi trafić do Sądu, który rozpatruje kwestię a następnie wydaje tytuł wykonawczy. Ten ostatni musi zaś zostać przekazany przez wierzyciela wybranemu komornikowi. Dopiero po złożeniu wniosku przez wierzyciela oraz dostarczeniu przezeń potrzebnej dokumentacji komornik sądowy rozpoczyna właściwe działania egzekucyjne.
Jednocześnie warto zaznaczyć, że w określonych a zarazem rzadko występujących przypadkach droga sądowa może zostać pominięta.
Dzieje się tak wówczas, gdy wierzytelność została uprzednio zabezpieczona, a w ramach tego zabezpieczenia dłużnik zobowiązał się do dobrowolnego poddania się egzekucji komorniczej w przypadku niewypłacalności.
Jak już jednak wspominano, tego rodzaju sytuacje są stosunkowo rzadko spotykane, a ponadto mają miejsce przede wszystkim wówczas, kiedy sprawa toczy się pomiędzy przedsiębiorcami.
W normalnych okolicznościach, gdy w grę wchodzi np. pożyczka lombardowa, brak spłaty zobowiązania będzie po prostu skutkował przejęciem zastawionego przedmiotu przez lombard.
Podstawy: Egzekucja komornicza
Egzekucja rozpoczyna się od wyznaczenia komornika
Jeżeli doświadczasz problemów finansowych utrudniających Ci spłacanie bieżących zobowiązań to wartym rozważenia byłoby refinansowanie długu. Jest to krok mogący uławić Ci zarządzanie zadłużeniem i uchronić Cię przed komornikiem.
Egzekucja komornicza to zespół środków podejmowanych przez komornika na zlecenie wierzyciela, których celem jest odzyskanie dochodzonego roszczenia.
Na samym początku wierzyciel dysponujący wydanym przez sąd tytułem wykonawczym musi rzecz jasna dokonać wyboru komornika, który będzie prowadził sprawę. Wbrew pozorom, nie jest jedynie kwestia czysto formalna.
Komornicy dość znacząco różnią się pod bowiem pod względem efektywności swoich działań. Doświadczony i wysoce kompetentny komornik może cechować się znacznie wyższym poziomem “ściągalności” długów, niż komornik dopiero zaczynający pracę.
Należy jednak wyraźnie dodać, że od 1 stycznia 2019 roku obowiązuje nowe przepisy regulujące działalność komorników sądowych.
Warto przeczytać » Pożyczki społecznościowe: Alternatywny sposób pożyczania i inwestowania.
Jak wiadomo, wcześniej wierzyciel mógł właściwie dowolnie wybrać komornika, poza sytuacjami, kiedy przedmiotem działań egzekucyjnych była nieruchomość należąca do dłużnika.
Z początkiem 2019 roku ten stan rzeczy uległ jednak zmianie.
Obecnie sprawa co do zasady może być prowadzona jedynie przez komornika przynależnego do rewiru zamieszkania lub siedziby dłużnika.
Mówiąc inaczej, jeżeli np. dłużnik mieszka w Stargardzie, egzekucja musi zostać zlecona komornikowi właśnie ze Stargardu. Istnieje jednak pewna możliwość obejścia tej reguły.
W sytuacji bowiem, kiedy interesujący wierzyciela komornik nie posiada zaległości w swojej pracy, można będzie zlecić mu postępowanie egzekucyjne, jednak tylko jeżeli działalność owego komornika mieści się w tzw. granicach apelacji.
Być może brzmi to skomplikowanie, jednak w rzeczywistości mechanizm jest tutaj dosyć prosty, a mianowicie:
- Dłużnik mieszka w Stargardzie
- Sąd Apelacyjny właściwy dla Stargardu mieści się w Szczecinie
- Jeżeli wybrany komornik ze Szczecina nie posiada zaległości w obowiązkach, wierzyciel będzie mógł zlecić mu postępowania egzekucyjne w stosunku do dłużnika mieszkającego w Stargardzie
Jak więc widać, wierzyciel nadal ma pewną swobodę w wyborze komornika sądowego, który będzie prowadził egzekucję, jednak w porównaniu do stanu sprzed 1 stycznia 2019 zakres owej swobody został w sposób radykalny ograniczony.
Po wyborze komornika wierzyciel musi złożyć do niego wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, a także przedstawić wydany przez sąd tytuł wykonawczy.
Wniosek o wszczęcie egzekucji powinien zawierać w sobie zarówno informacje na temat wierzytelności, która ma być przedmiotem postępowania, jak też preferowany przez wierzyciela sposób egzekucji.
Mówiąc inaczej, to właśnie we wniosku wierzyciel wskazuje np. czy komornik w pierwszej kolejności ma zająć rachunki bankowe należące do dłużnika czy też egzekucja ma odbywać się według innego scenariusza.
Tytuł egzekucyjny, a wykonawczy – co należy wiedzieć?
Jak już była o tym mowa powyżej, komornik sądowy rozpoczyna swoje działania wówczas, kiedy wierzyciel dysponuje tytułem egzekucyjnym zaopatrzonym w klauzulę wykonalności.
Warto w tym miejscu rozróżnić dwa wspominane pojęcia, które często bywają błędnie ze sobą utożsamiane. Mowa tutaj o “tytule egzekucyjnym” oraz “tytule wykonawczym”.
Tytuł egzekucyjny to po prostu dokument, który potwierdza istnienie zobowiązania finansowego dłużnika na rzecz wierzyciela.
Funkcję tytułu egzekucyjnego mogą więc pełnić między innymi takie rodzaje dokumentów, jak:
- Wyrok wydany przez sąd polubowny
- Ugoda przed sądem polubownym
- Ugoda pozasądowa, która została zaakceptowana przez sąd
- Orzeczenie wydane przez sąd
- Orzeczenie wydane przez referendarza sądowego
- Akt notarialny
- Bankowy tytuł egzekucyjny
- Inne rodzaje aktów oraz ugód mające określoną moc prawną
Ponadto, zgodnie z polskim prawem tytuł egzekucyjny musi zawierać w sobie określone faktory, w tym przede wszystkim:
- Informacje na temat rodzaju świadczenia a także terminu jego zapadalności
- Dane identyfikujące strony uczestniczące w sprawie (dane wierzyciela oraz dłużnika)
- Szczegóły na temat kwoty świadczenia lub też informacje na temat świadczenia niepieniężnego
Mówiąc krótko, z dokumentu będącego tytułem egzekucyjnym musi w sposób klarowny wynikać, iż dane roszczenie jest zasadne, kto jest dłużnikiem, a kto wierzycielem i także jaka jest kwota roszczenia.
Jeżeli natomiast chodzi o tytuł wykonawczy, to jest nic innego, niż tytuł egzekucyjny zaopatrzony przez sąd w klauzulę wykonalności.
W trakcie postępowania sąd sprawdza po prostu zasadność tytułu wykonawczego, a po stwierdzeniu owej zasadności nadaje mu klauzulę wykonalności. W tym momencie tytuł egzekucyjny zamienia się w tytuł wykonawczy, który stanowi natomiast podstawę do wszczęcia postępowania komorniczego.
Co bardzo ważne, ani komornik sądowy ani też dłużnik nie mają prawa kwestionować ani też sprawdzać zasadności lub prawomocności tytułu wykonawczego.
Oznacza to, że w momencie wydania tytułu wykonawczego przez sąd uruchomienie procesu egzekucji komorniczej zależy już tylko i wyłącznie od woli oraz działania wierzyciela.
Koszty egzekucji komorniczej
Jakie są koszty egzekucji komorniczej?
Wprowadzone w roku 2019 nowe przepisy w znaczący sposób zmieniły zarówno sam mechanizm działania egzekucji komorniczej, jak też strukturę kosztów związanych z owym działaniem.
Kolejna istotna informacja to fakt, że owe zmiany niekoniecznie mogą być uznawane za korzystne dla wierzyciela.
W niektórych wypadkach może okazać się, iż określone koszty obciążą właśnie osobę dochodzącą swoich roszczeń, a nie dłużnika.
Należy wymienić kilka rodzajów kosztów
Podstawowym i co do zasady koniecznym kosztem związanym z postępowaniem egzekucyjnym jest tzw. opłata egzekucyjna.
Zgodnie z nowymi przepisami wynosi ona 10% wartości dochodzonego roszczenia.
Nowe prawo przewiduje jednak również, że jeżeli dłużnik w przeciągu miesiąca od otrzymania informacji o rozpoczęciu postępowania egzekucyjnego dokona częściowej lub całościowej spłaty długu, wysokość opłaty egzekucyjnej zostanie zmniejszona do poziomu 3%.
Kolejne koszty będą występować w sytuacji, kiedy wierzyciel zleci egzekucję komornikowi działającemu poza rewirem zamieszkania lub siedziby dłużnika.
Co ważne, w tym wypadku kosztami obciążany jest wstępnie właśnie wierzyciel. W tym wypadku mechanizm działaniu kosztów jest bowiem odmienny, niż ma to miejsce w przypadku opłaty egzekucyjnej.
Jeżeli więc wierzyciel wybierze komornika spoza rewiru, będzie musiał ponieść określoną opłatę z tego tytułu. Środki te zostaną mu jednak zwrócone w momencie, kiedy komornik dokona skutecznej egzekucji wierzytelności.
Można więc powiedzieć, że opłata za postępowanie prowadzone przez komornika spoza rewiru co do zasady powinna “wrócić” do wierzyciela.
Istnieje jednak tutaj ryzyko związane rzecz jasna z sytuacją, w której komornikowi po prostu nie uda się skutecznie odzyskać długu i tym samym opłata przepadnie.
Następna z ważniejszych opłat to koszt umorzenia egzekucji.
Jeżeli wierzyciel złoży wniosek o umorzenie postępowanie egzekucyjnego, będzie się to dla niego wiązać z opłatą w wysokości 5% wartości wierzytelności, która pozostała do odzyskania przez komornika.
Jak więc widać, opłata za umorzenie postępowania egzekucyjnego w niektórych wypadkach może okazać się naprawdę znaczącym obciążeniem dla wierzyciela.
Co ważne, należy pamiętać o tym, iż postępowanie egzekucyjne może przecież zostać umorzone nie tylko na wniosek wierzyciela, lecz również w wypadku jego bezskuteczności.
W obu tych sytuacjach nowe przepisy przewidują opłatę za umorzenie, która ciąży właśnie na wierzycielu.
Co jednak ważne, opłaty za umorzenie postępowania można zgodnie z nowym prawem uniknąć.
Będzie to możliwe w dwóch przypadkach:
- Kiedy do umorzenia dojdzie na skutek sytuacji spłaty roszczenia przez dłużnika w przeciągu jednego miesiąca od momentu, w którym doręczono dłużnikowi pismo zawiadamiające o rozpoczęciu egzekucji komorniczej.
- Gdy dłużnik oraz wierzyciel dojdą do porozumienia w kwestii spłaty długu w przeciągu 1 miesiąca od zawiadomienia o egzekucji.
Kolejna bardzo ważna informacja to fakt, że opłata za umorzenie postępowania będzie dotyczyć również tych spraw, które zostały wszczęte jeszcze przed wprowadzeniem nowych przepisów.
Moment wszczęcia egzekucji komorniczej nie ma więc tutaj znaczenia.
Inne możliwe koszty związane z egzekucją komorniczą
Warto wspomnieć także o zmianach dotyczących kosztów związanych z reprezentowaniem wierzyciela przez radcę prawnego albo adwokata.
Aktualnie koszt związany z wynajęciem adwokata/radcy prawnego nie może przekraczać stawki ustalonej przez przepisy minimalnej opłaty z tytułu czynności radcowskich lub też adwokackich.
Mówiąc inaczej: nie jest możliwe wynajęcie np. drogiego adwokata, a następnie obciążenie dłużnika całością kosztów związanych z działaniami zaangażowanego w sprawę prawnika.
Kolejna istotna zmiana wprowadzona przez nowe przepisy to wysokość wstępnej opłaty za zlecenie komornikowi poszukiwań składników majątku dłużnika.
Obecnie opłata ta wynosi 100 zł.
Ponadto, tak jak wcześniej z kosztami będą wiązać się również poszczególne czynności podejmowane przez komornika w trakcie procesu szukania składników majątku dłużnika.
Charakter tych kosztów jest podobny, jak w przypadku opłaty za działania komornika spoza rewiru, tj. opłata jest wstępnie ponoszona przez wierzyciela, zaś następnie zwracana mu kiedy dojdzie do zajęcia określonych aktywów/przedmiotów należących do dłużnika.
Oczywiście, do całościowych kosztów postępowania egzekucyjnego są również wliczane:
- ewentualne koszty postępowanie biegłych,
- koszty związane z korespondencją,
- transport mienia, które zostało zajęte,
- opłaty związane z transportem komornika.
Czy możliwe jest zwolnienie od kosztów postępowania komorniczego?
Tak, polskie prawo przewiduje możliwość zwolnienia dłużnika lub wierzyciela od kosztów związanych z egzekucją komorniczą.
Podstawę stanowi tutaj artykuł 102 Ustawy o Kosztach Sądowych w Postępowaniu Cywilnym.
Zgodnie z wymienionym artykułem zwolnienie z kosztów jest możliwe w sytuacji, kiedy poniesienie owych kosztów po prostu nie jest możliwe, a więc np. byt dłużnika i/lub jego rodziny w rezultacie opłat związanych z postępowaniem egzekucyjnym byłby zagrożony.
W takim wypadku konieczne będzie jednak wykazanie, iż dany podmiot-dłużnik lub wierzyciel, rzeczywiście nie jest w stanie ponieść opłat związanych z postępowaniem egzekucyjnym.
Zlecenie szukania majątku dłużnika
Zlecenie komornikowi poszukiwania składników majątku dłużnika
W wielu sytuacjach zdarza się tak, iż wierzyciel nawet już dysponując tytułem wykonawczym po prostu nie posiada wiedzy na temat sytuacji materialnej swojego dłużnika.
W takim wypadku korzystnym rozwiązaniem może okazać się zlecenie komornikowi sądowemu poszukiwania składników majątku osoby zadłużonej.
Wadą tego rozwiązania jest fakt, iż z początku obciąża ono finansowo właśnie wierzyciela.
Każda poszczególna czynność podjęta przez komornika sądowego w ramach procedury poszukiwania majątku dłużnika (którym może stać się także poręczyciel) wiąże się z określonym kosztem. Koszt ów ponosi wierzyciel, zaś pieniądze są mu zwracane dopiero w momencie, kiedy komornik dokona zajęcia określonych składników majątku dłużnika.
Jak więc widać, zlecenie komornikowi szukania składników majątku dłużnika wiąże się z pewnym ryzykiem: ostatecznie egzekucja może przecież okazać się nieskuteczna lub też komornik będzie np. działać w sposób opieszały, przez co ewentualne odzyskanie przez wierzyciela pieniędzy przeznaczonych na odszukanie majątku dłużnika może znacząco odwlec się w czasie.
Co może/nie może zająć komornik?
Jakie rodzaje aktywów może zająć komornik?
Komornik sądowy w trakcie postępowania egzekucyjnego może dokonać zajęcia następujących składników majątku dłużnika:
- Pieniądze zgromadzone na rachunku bankowym dłużnika, jednak z zachowaniem kwoty ustawowo wolnej od zajęcia. Kwota ta wynosi 75% minimalnego wynagrodzenia w skali miesiąca oraz 75% wysokości minimalnej emerytury,
- Różnego rodzaju rzeczy oraz nieruchomości należące do dłużnika lub też jego małżonka,
- Oszczędności, papiery wartościowe, lokaty bankowe, środki zgromadzone w funduszach inwestycyjnych oraz inne rodzaje aktywów.
Dodatkowego omówienia wymaga kwota wolna od zajęcia.
Warto więc wyjaśnić, że jest to kwota, która odnawia się w każdym miesiącu. Pod uwagę brane są zaś obroty na rachunku bankowym dłużnika.
W roku 2020 kwota wolna od zajęcia w przypadku wynagrodzenia za pracę wynosi 1950 zł (75 procent wartości minimalnego wynagrodzenia).
Przedstawmy to na przykładzie:
- Dłużnik osiąga zarobki w wysokości 2100 złotych miesięcznie, więc obroty na jego rachunku bankowym wynoszą właśnie 2100 zł. W takim wypadku komornik w każdym miesiącu może zająć z wynagrodzenia 150 zł.
- Dłużnik osiąga zarobki w wysokości 2100 zł ale jednocześnie otrzymuje świadczenie z tytułu programu 500 plus. Samo świadczenie jest co prawda ustawowo wolne od zajęcia, jednak powiększa ono wysokość obrotów na koncie dłużnika, które w takim wypadku wynoszą już 2600 złotych. W tej sytuacji komornik może zająć miesięcznie 650 zł.
Jednocześnie należy dodać, iż dłużnik może przyjmować świadczenie np. w ramach programu 500 plus na specjalne konto socjalne.
W takim wypadku więcej pieniędzy pozostaje w kieszeni dłużnika, ponieważ pieniądze nie wpłynęły na właściwy rachunek bankowy (nie doszło do powiększenia obrotów na koncie), zaś rachunek socjalny jest wolny od zajęć komorniczych.
Należy także zaznaczyć, że powyższe zasady nie mają zastosowania w odniesieniu do długów alimentacyjnych, ani też wynagrodzenia z tytułu pracy na umowę o dzieło lub umowę zlecenie.
W tym ostatnim wypadku dłużnik może jednak złożyć wniosek o objęcie go kwotą wolną od zajęcia na zasadach ogólnych.
Jest to możliwe w sytuacji, kiedy np. dochody z umowy o dzieło / zlecenia stanowią jedyne źródło utrzymania dłużnika. W tym wypadku kwota wolna od zajęcia również będzie wynosić 1950 zł w skali każdego miesiąca.
Czego nie może zająć komornik?
Co do zasady wolne od zajęcia komorniczego są przede wszystkim:
- Rzeczy codziennego użytku, w tym odzież, przyrządy higieniczne, pościel, podstawowy sprzęt AGD, odzież służąca do wykonywania pracy,
- Zapasy żywności i/lub opału na jeden miesiąc,
- Rzeczy potrzebne dłużnikowi do wykonywania pracy zarobkowej,
- Rzeczy służące dłużnikowi lub jego rodzinie do edukacji, podnoszenia swoich kwalifikacji lub ogólnie pojętej nauki,
- Innych przedmiotów użytku codziennego, które z jednej strony są w sposób uzasadniony potrzebne dłużnikowi, zaś z drugiej z drugiej nie posiadają istotnej wartości rynkowej, tj. w trakcie ewentualnej licytacji komorniczej mogłyby zostać sprzedane po niskich i niewiele znaczących kwotach.
Jak widać, przepisy dotyczące rzeczy wolnych od zajęć komorniczych są dosyć trudne dla jednoznacznej interpretacji.
Praktyka sądowa dowodzi jednak, że w niektórych wypadkach możliwe jest np. zajęcie odzieży. Dzieje się tak w wypadku, kiedy dłużnik dysponuje drogimi ubraniami, które nie są mu potrzebne np. w celu wykonywania pracy zarobkowej.
Z drugiej strony co do zasady komornik może zająć np. sprzęt RTV, ale w sytuacji kiedy przykładowo dłużnik jest informatykiem, a do pracy konieczny jest mu laptop o wartości 2000 złotych, może się okazać, iż przedmiot ten zostanie zwolniony od zajęcia.
Warto przeczytać » Walka z wyłudzeniami i zagrożenia na rynku finansowym.
Wejście do lokalu bez uprzedzenia
Czy komornik musi informować dłużnika o zamiarze wejścia do lokalu?
Odpowiedź na powyższe pytanie brzmi: nie.
Zgodnie z prawem komornik w tym wypadku ma obowiązek jedynie dostarczyć dłużnikowi pismo zawiadamiające o wszczęciu postępowania egzekucyjnego.
W piśmie takim znajdzie się informacja o tym, iż komornik sądowy może skorzystać z pomocy policji i/lub ślusarza w sytuacji, kiedy nie będzie w stanie dostać się do lokalu.
Sama data wejścia do lokalu dłużnika nie jest natomiast znana dłużnikowi, a komornik bynajmniej nie ma obowiązku jej podawać.
Tym niemniej, co do zasady przyjmuje się, iż wejście do lokalu dłużnika w nocy lub też w dni ustawowo wolne od pracy możliwe jest jedynie w określonych okolicznościach.
Podstawę prawną stanowi tutaj artykuł 805 Kodeksu Postępowania Cywilnego, który brzmi następująco:
“Przy pierwszej czynności egzekucyjnej doręcza się dłużnikowi zawiadomienie o wszczęciu egzekucji, z podaniem treści tytułu wykonawczego i wymienieniem sposobu egzekucji oraz z pouczeniem o możliwości, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności, a także sporządzony przez organ egzekucyjny odpis tytułu wykonawczego albo zweryfikowanego przez komornika dokumentu, o którym mowa w art.797”.
Wejście do lokalu wynajmowanego przez dłużnika: czy to możliwe?
Dłużnicy często są przekonani, że mieszkając w lokalu wynajmowanym pozostają całkowicie wolni od bardziej bezpośrednich form egzekucji komorniczej.
Jest to jednak przekonanie błędne.
Dłużnik nie musi mieszkać w mieszkaniu własnościowym ani nawet być w danym lokalu zameldowanym, aby komornik mógł do owego mieszkania wejść.
W takim wypadku nie dochodzi rzecz jasna do zajęcia samego lokalu (nie jest on przecież własnością dłużnika), lecz komornik ma pełne prawo zająć te rzeczy i sprzęty znajdujące się w mieszkaniu, które przynależą do dłużnika.
Zajęcie alimentów
Czy komornik może zająć alimenty?
W momencie, kiedy dochodzi do rozpoczęcia postępowania egzekucyjnego przez komornika sądowego zarówno sam dłużnik, jak też jego rodzina bardzo często obawiają się, iż na skutek działań komorniczych mogą zostać całkowicie pozbawieni środków do życia.
Warto zaznaczyć, że tego rodzaju obawy są bezzasadne.
Oprócz kwoty ustawowo wolnej od zajęcia komorniczego na rachunku bankowym, która to kwota odnawia się w każdym miesiącu, polskie prawo przewiduje również szereg innych aktywów pieniężnych, które nie podlegają zajęciu.
Do takich środków należą oczywiście przede wszystkim alimenty. Oprócz tego należy tutaj jednak wskazać, że istnieje szereg innych świadczeń, które nie mogą zostać zajęte przez komornika w toku postępowania egzekucyjnego.
Zwolnienie alimentów z egzekucji komorniczej jest zapisane w polskim prawie.
Dokładną podstawę będzie tutaj stanowić artykuł nr 833 § 6 Kodeksu Postępowania Cywilnego – Dziennik Ustaw. 1964 NR 43 pozycja 296, który mówi co następuje:
Nie podlegają egzekucji świadczenia alimentacyjne.
Środki na koncie pochodzące z alimentów są całkowicie wolne od zajęcia komorniczego, i to niezależnie od ich wysokości.
Nie istnieją tutaj żadne “progi”, które umożliwiałaby komornikowi zajęcie części alimentów np. w sytuacji, kiedy przekraczają one określoną kwotę.
Inne rodzaje świadczeń ustawowo wolne od zajęć komorniczych
Są to:
- Zasiłki dla opiekunów,
- Świadczenia pochodzące z pomocy społecznych,
- Dodatki rodzinne w tym porodowe, pielęgnacyjne, 500+,
- Pomoc dla sierot zupełnych,
- Wsparcie wychowawcze,
- Świadczenia integracyjne,
- Środki wypłacane w ramach programu Za Życiem,
Co zrobić w sytuacji, kiedy komornik dokona zajęcia środków z alimentów?
W niektórych przypadkach komornik może przypadkiem zająć nadmierną część rachunku bankowego.
W takim wypadku zajęcie może obejmować również na przykład pieniądze pochodzące z alimentów, programu 500 plus lub innych świadczeń, o których mowa była powyżej.
W takiej sytuacji warto w pierwszej kolejności skontaktować się z komornikiem prowadzącym postępowanie w celu wyjaśnienia sprawy.
Jeżeli jednak to nie przyniesie skutku, należy złożyć skargę na określoną czynność podjętą przez komornika, a więc w tym wypadku np. zajęcie środków ustawowo wolnych od egzekucji komorniczej.
Już na etapie polubownego wyjaśniania sprawy z komornikiem warto przedstawić dokumentację potwierdzającą, iż dane środki rzeczywiście pochodzą ze źródeł, które polskie prawo określa jako wolne od zajęć komorniczych.
Zajęcie mieszkania własnościowego
Kiedy komornik może zająć mieszkanie własnościowe?
Zajęcie przez komornika mieszkania to jedna z najbardziej radykalnych form egzekucji zadłużenia.
Przeważnie dochodzi do tego dopiero wtedy, kiedy mniej inwazyjne sposoby nie przyniosły spodziewanego rezultatu.
Komornik najczęściej najpierw zajmuje rachunek bankowy oraz ewentualne oszczędności. Jednak jeżeli w ten sposób nie doszło do zaspokojenia roszczeń wierzyciela, w dalszej części zajęciu podlegają różnego rodzaju ruchomości: od sprzętu RTV i AGD znajdującego się w mieszkaniu dłużnika po np. należący do niego samochód.
Mimo wszystko, wyczerpanie mniej niekorzystnych dla dłużnika sposobów często prowadzi jedynie do częściowego uregulowania długu. W takiej sytuacji komornik może zająć mieszkanie własnościowe.
Co więcej, należy dodać, że do zajęć mieszkań wcale nie dochodzi tak rzadko, jak skłonni są podejrzewać dłużnicy – jest to możliwość jak najbardziej realna.
Jednocześnie warto zaznaczyć, że istnieje istotna różnica chociażby w zakresie zajęcia przez komornika mieszkania własnościowego a sytuacją, kiedy dłużnik posiada lokatorskie prawo do mieszkania spółdzielczego.
Inne istotne przepisy dotyczą rzecz jasna tzw. eksmisji na próg oraz określonych ograniczeń, jakie w tym zakresie prawo nakłada na działalność komorników sądowych.
Jak przebiega zajęcie mieszkania własnościowego?
Całą procedurę można przedstawić ją za pomocą prostego schematu:
- Komornik dysponując tytułem wykonawczym wydanym przez Sąd Rejonowy przystępuje do egzekucji zadłużenia z majątku dłużnika
- W pierwszej kolejności zajęciu podlegają rachunek bankowy, plus ewentualnie lokaty, środki na kontach oszczędnościowych oraz funduszach inwestycyjnych posiadane przez dłużnika (nie jest żelazna reguła, jednak według takiego modelu egzekucje komornicze przebiegają zdecydowanie najczęściej)
- W dalszej kolejności komornik może wejść do mieszkania dłużnika celem zajęcia obecnych w nim ruchomości/sprzętów. Możliwe jest również zajęcie samochodu, chyba że ten ostatni jest niezbędny dłużnikowi do wykonywania pracy zarobkowej (w takim wypadku można złożyć wniosek o wyłączenie danego przedmiotu/ruchomości spod egzekucji)
- Jeżeli pomimo zastosowania powyższych kroków, kwota zadłużenia nadal jest znaczna, komornik wysyła do dłużnika pismo z zawiadomieniem o zamiarze dokonania zajęcia nieruchomości łącznie z informacją, iż od momentu zawiadomienia dłużnik ma 14 dni na uregulowanie swoich zobowiązań (warto dodać, że do owych 14 dni wliczają się również soboty oraz niedziele)
- Jeżeli i ten krok nie przyniesie skutku w postaci spłaty zadłużenia, komornik wysyła do właściwego dla położenia nieruchomości Sądu Rejonowego wniosek o dokonania wpisu do księgi wieczystej nieruchomości. Następnie nieruchomość jest poddawana opisowi oraz szacowana jest jej wartość. Ostatnim krokiem jest oczywiście fizyczne zajęcie przez komornika nieruchomości, łącznie z eksmisją właściciela mieszkania
Przebieg eksmisji może znacząco różnić się w zależności od tego, czy dłużnik lub też mieszkająca w lokalu jego rodzina posiadają ustawowe prawo do lokalu socjalnego, czy też nie.
Zgodnie z przepisami prawo do lokalu socjalnego w przypadku eksmisji przysługuje:
- Osobom niepełnosprawnym
- Osobom obłożnie chorym
- Kobietom w ciąży
- Osobom małoletnim
- Osobom bezrobotnym
- Osobom pobierającym emeryturę i/lub rentę, które korzystają z pomocy opieki społecznej
W powyższych wypadkach, gmina ma obowiązek zapewnienia osobom przynależnym do którejś z tych grup lokal socjalny. Jeżeli w danym momencie gmina takowym lokalem nie dysponuje, eksmisja zostaje wstrzymana.
Co w przypadku, kiedy dłużnik jest osobą mieszkającą samotnie i nie posiada prawa do lokalu socjalnego?
W tej sytuacji możliwe jest wynegocjowanie z komornikiem możliwości przebywania w mieszkaniu do momentu zapewnienia mu przez gminę tzw. miejsca tymczasowego.
Po upływie 6 miesięcy przebywania w miejscu tymczasowym wyznaczonym przez gminę komornik może dokonać właściwej eksmisji dłużnika, np. do noclegowni dla bezdomnych lub innego ośrodka tego rodzaju.
Tutaj warto zaznaczyć, że w przypadku dłużników, którzy nie są objęci ustawowym prawem do otrzymania lokalu zastępczego, polskie prawo przewiduje tzw. okres ochronny wyznaczony na daty od 1 listopada do 31 marca. W tym czasie komornik nie może dokonać właściwej eksmisji dłużnika, tj. eksmisji na bruk.
Zajęcie mieszkania z prawem lokatorskim
Zajęcie w przypadku spółdzielczego prawa lokatorskiego
Całkowicie inaczej przedstawia się sytuacja wówczas, kiedy dłużnik na co dzień zamieszkuje lokal przynależny mu na zasadzie lokatorskiego prawa do mieszkania spółdzielczego.
Zgodnie z polskimi przepisami takie prawo nie może zostać poddane egzekucji komorniczej.
Jedyną dostępną opcją jest zajęcie wkładu mieszkaniowego.
Możliwość ta jest regulowana przez Artykuł 27 § 3 ustawy o Prawie Spółdzielczym (Dz.U. 1982 nr 30 poz. 310). Takie rozwiązanie jest możliwe jednak dopiero w sytuacji, kiedy uprzednio wyczerpane zostaną wszelkie inne sposoby egzekucji zadłużenia.
To jednak jeszcze nie wszystko.
Komornik bowiem może co prawda dokonać zajęcia wkładu dłużnika związanego z lokatorskim prawem do mieszkania spółdzielczego, jednak nie oznacza to, iż wierzyciel będzie mógł wejść w posiadanie owego wkładu.
To ostatnie jest bowiem możliwe tylko i wyłącznie w sytuacji, kiedy prawo lokatorskie dłużnika do mieszkania spółdzielczego ulegnie wygaśnięciu.
Mówiąc innymi słowy, aby wierzyciel mógł przejąć wkład mieszkaniowy dłużnika, zadłużony musi najpierw:
- umrzeć,
- zrezygnować z członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej
- lub też zostać przez ową spółdzielnię wykreślony albo wykluczony z listy lokatorów.
Z praktycznego punktu widzenia w ogromnej większości przypadków zajęcie wkładu mieszkaniowego okazuje się całkowicie bezużyteczne dla wierzyciela.
Zajęcie konta bankowego
Zajęcie i egzekucja z rachunku bankowego przez komornika
W zakresie windykacji wierzytelności zdecydowanie najbardziej “popularną” metodą wskazywaną przez wierzycieli jest rzecz jasna egzekucja z rachunku bankowego lub też rachunku prowadzonego przez Spółdzielczą Kasę Oszczędnościową.
Szacuje się, że w każdym roku egzekucje z kont bankowych dokonywane przez komorników pozwalają wierzycielom odzyskać miliardy złotych należnych im pieniędzy.
Jednocześnie warto zaznaczyć, że egzekucja z rachunku bankowego jest jedną z najprostszych czynności, jakie może podjąć komornik.
W porównaniu chociażby do zajęcia nieruchomości lub też innych aktywów, przebieg egzekucji należności z konta lub kont dłużnika cechuje się wręcz błyskawicznym przebiegiem.
Nic więc dziwnego, że wierzyciele bardzo często wskazują komornikom właśnie tę metodę egzekucji należności od dłużnika.
Jak przebiega egzekucja długu z konta bankowego?
Momentem rewolucyjnym dla przebiegu egzekucji komorniczych z rachunków bankowych było wdrożenie systemu teleinformatycznego 8 września 2016 roku.
Wcześniej zajmując rachunek bankowy komornicy przeważnie posługiwali się tradycyjnym zawiadomieniem (jest ono zresztą również używane w przypadku egzekucji z kont prowadzonych przez Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe). W oczywisty sposób znacząco wydłużało to jednak czas egzekucji.
Aktualnie proces ten przebiega więc zdecydowanie szybciej.
Komornik sądowy nie musi nawet posiadać szczegółowej wiedzy ani na temat numerów rachunków bankowych dłużnika, ani też nawet na temat liczby tych rachunków.
Jest to znaczące ułatwienie w sytuacji, kiedy z jednej strony wierzyciel nie dysponuje wiedzą na temat wszystkich rachunków bankowych należących do dłużnika.
Komornik korzysta z nowoczesnego systemu OGNIVO prowadzonego przez Krajową Izbę Rozliczeniową. Inna opcja to skorzystanie przez komornika z bazy Centralnej Informacji o Rachunkach.
W obu wypadkach komornik otrzymuje informacje na temat wszystkich rachunków w bankach oraz ewentualnie także w Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo-Kredytowych, jakie przynależą do dłużnika.
Co również ważne, informacja taka będzie obejmować również konta współdzielone przez dłużnika na przykład z jego małżonkiem lub inną osobą.
Następnie komornik dokonuje zajęcia elektronicznego, które jest opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Dokonane w ten sposób zajęcie może dotyczyć wszystkich rachunków w bankach oraz SKOK-ach, jakie należą do dłużnika.
Co więcej, poprzez zajęcie komornicze rachunku bankowego rozumie się nie tylko zablokowanie środków pieniężnych już na tym rachunku obecnych, lecz również w określonych sytuacjach także ewentualnych przyszłych wpływów na ów rachunek.
Wszystko zależy od tego, jak wysoka jest kwota długu oraz jaką część zadłużenia komornikowi już udało się odzyskać.
Może to wyglądać następująco:
- Dłużnik posiada konto bankowe, na którym zgromadził kwotę 20 tysięcy złotych
- Wysokość długu stanowiącego przedmiot egzekucji wynosi 30 tysięcy złotych
- Komornik dokonuje zajęcia środków już obecnych na koncie dłużnika, pomniejszając zajęcie o kwotę ustawowo wolną od zajęć komorniczych, czyli 75% wartości minimalnego wynagrodzenia za pracę za dany rok.
W ten sposób komornik jednorazowo zajął na koncie dłużnika kwotę w wysokości nieco ponad 18 tysięcy złotych. Do odzyskania pozostaje więc jeszcze 12 tysięcy. W tym wypadku dochodzi do blokady przyszłych wpływów na konto, oczywiście jednak z uwzględnieniem kwoty wolnej od zajęcia.
Egzekucja wierzytelności z rachunku wspólnego
Osoby będące w trakcie postępowania egzekucyjnego bardzo często zastawiają się, czy możliwa jest sytuacja, w której komornik dokona zajęcia konta będącego rachunkiem wspólnym dwóch osób.
Komornik jak najbardziej może zająć konto bankowego wspólne np. dla dwojga małżonków.
W tym miejscu warto wskazać jednak na istotną różnicę formalną oraz praktyczną.
Inaczej będzie bowiem przebiegać egzekucja w sytuacji, kiedy osobami dzielącymi konto są małżonkowie bez rozdzielności majątkowej, a inaczej wówczas, kiedy konto jest dzielone np. przez osoby niepozostające w związku formalnym.
W tym pierwszym przypadku podstawę prawną będzie stanowić Art. 8912 §1 kodeksu postępowania cywilnego. Wskazuje on, że w przypadku zajęcia rachunku bankowego dłużnika, która pozostaje w związku małżeńskim, rachunek ten jest zajmowany w całości.
Niestety, jest to okoliczność wysoce niekorzystna dla małżonka dłużnika. Może się przecież zdarzyć, że żona po prostu nie miała wiedzy na temat długów męża albo też, że środki zgromadzone na rachunku bankowego pochodzą w przeważającej mierze z jej wynagrodzenia, nie zaś z wynagrodzenia męża, czyli w tym wypadku dłużnika.
Niestety, taka sytuacja najpewniej nie zostanie uwzględniona przez Sąd jako okoliczność uzasadniająca cofnięcie zajęcia rachunku bankowego.
Inaczej przedstawia się natomiast sytuacja wtedy, kiedy konto jest dzielona przez parę niebędącą małżeństwem.
W tym przypadku kluczowe jest określenie udziałów w rachunku. Taka klauzula może znaleźć się w umowie podpisywanej z bankiem.
Jeżeli nie mamy z nią do czynienia, komornik ma prawo uznać, iż udziały kształtują się w stosunku 50:50.
Przedstawmy to na przykładzie:
Pani Magda dzieli konto bankowe ze swoim partnerem. Nie są małżeństwem, jednak od dłuższego czasu żyją razem, dzieląc wydatki pomiędzy siebie. Pani Monika zarabia więcej, niż jej partner, przez co większość środków zgromadzonych na wspólnym rachunkiem jest wynikiem jej pracy. W umowie z bankiem fakt ten jednak nie został uwzględniony. W momencie rozpoczęcia czynności egzekucyjnych przez komornika sądowego na koncie znajduje się 30 tysięcy złotych. Jako że brak dokumentacji odnośnie udziałów poszczególnych stron, komornik przyjmuje, iż połowa tej kwoty należy do Pani Moniki (15 tysięcy), a druga połowa do jej partnera będącego dłużnikiem. W ten sposób, wolny od zajęcia komorniczego udział Pani Moniki będzie wynosił właśnie 15 tysięcy złotych.
Egzekucja komornicza przedsiębiorcy
Co w przypadku dłużnika będącego przedsiębiorcą?
Polskie prawo przewiduje nieco odmienny mechanizm działania egzekucji komorniczej w sytuacji, kiedy dłużnik prowadzi działalność gospodarczą.
W tym wypadku również obowiązują opisane powyżej kwoty wolne od zajęcia oraz inne regulacje. Oprócz tego jednak ustawowo wolne od zajęcia komorniczego są również środki przeznaczone na wynagrodzenia pracowników firmy dłużnika.
Aby jednak dłużnik będący przedsiębiorcą mógł wyłączyć spod zajęcia środki na wynagrodzenia dla pracowników, konieczne będzie przedstawienie komornikowi prowadzącemu postępowanie egzekucyjnego odpisu listy płac.
W niektórych przypadkach komornik może zaakceptować również inny rodzaj dokumentacji, który potwierdza, że dana kwota na zajętym rachunku rzeczywiście jest przeznaczona na wypłatę wynagrodzeń dla pracowników.
Zaniechanie czynności, a przewlekłość postępowania
Zaniechanie czynności przez komornika, a przewlekłość postępowania: ważna różnica definicyjna z perspektywy wierzyciela
Z punktu widzenia wierzycieli, na wniosek których prowadzona jest egzekucja komornicza często są przeświadczeni, iż komornik działa po prostu zbyt wolno, jest nieudolny albo też po prostu jego działalność jest de facto bezczynnością, przez co moment odzyskania należności przez wierzyciela oddala się w czasie.
Należy jednak zdawać sobie sprawę, że prawo do złożenia skargi może dotyczyć tylko albo konkretnej czynności podjętej przez komornika, albo też zaniechania konkretnej czynności.
Nie można natomiast złożyć “ogólnej” skargi na opieszałość postępowania komornika sądowego. Podstawę prawną stanowi tutaj wyrok Sądu Najwyższego z 14 czerwca 1973 roku (I CR 250/73).
Zgodnie z tym wyrokiem, istnieje poważna i nieprzekraczalna prawnie różnica definicyjna pomiędzy “zaniechaniem dokonania konkretnej czynności” a “przewlekłością działania komornika”.
Przykładowo:
Pan Marek wszczynając postępowanie egzekucyjne wskazał komornikowi zajęcie kont bankowych dłużnika. Komornik jednak nie dokonał takiego zajęcia. W tym wypadku Pan Marek ma prawo do złożenia skargi, której przedmiotem będzie zaniechanie dokonania przez komornika konkretnej, zleconej mu czynności.
Zupełnie inaczej przedstawia się zaś sytuacja, jeżeli komornik działa po prostu powolnie, np. w ramach poszukiwania składników majątku dłużnika.
Sama przewlekłość postępowania nie jest w żadnej mierze tożsama prawnie z zaniechaniem dokonania konkretnej czynności, przez co w tym wypadku wierzyciel nie może złożyć skargi.
Skarga na komornika
Skarga na czynności komornika
Wniesienie skargi na określone czynności podejmowane przez komornika sądowego to jedno z kardynalnych praw przysługujących zarówno wierzycielowi, w imieniu którego owe czynności są realizowane, jak też dłużnikowi, którego majątek stanowi przedmiot egzekucji.
Co więcej, w niektórych sytuacjach prawo do złożenia skargi na działania komornika przysługuje również innym osobom, które w ten czy inny sposób znalazły się w sferze czynności egzekucyjnych.
Ostatni punkt może dotyczyć między innymi osób, z których majątku komornik dokonuje egzekucji na bazie złożenia przez wierzyciela Skargi Pauliańskiej (będzie o tym mowa w dalszej części).
Praktyka pokazuje, że zarówno wierzyciele, jak i dłużnicy raczej rzadko korzystają z należnego im prawa do zaskarżenia działań komorniczych.
Pierwsi często są przeświadczeni, iż ich rola tak naprawdę kończy się w sposób definitywny w momencie, kiedy do akcji wkracza komornik, a więc po prostu w chwili, w której dochodzi do rozpoczęcia egzekucji komorniczej.
Dłużnicy najczęściej natomiast nie są świadomi swoich praw, co niestety w wielu wypadkach stwarza komornikom sądowym pole do rozlicznych nadużyć, które na domiar złego często zostają pozostawione bez konsekwencji.
Z całą pewnością warto więc wiedzieć, na czym dokładnie polega skarga na czynności komornika, w jakich sytuacjach można takową skargę wnieść oraz jakie są jej ewentualne konsekwencje prawne i praktyczne.
Podstawowe informacje o zaskarżeniu działań komornika
Przedmiotem skarg na czynności realizowane przez komornika najczęściej są te sytuacje, kiedy to komornik dokonał zajęcia składników majątku, które są ustawowo wolne od zajęć.
Do przykładowych powodów uprawniających do złożenia skargi można zaliczyć następujące sytuacje:
- Komornik dokonał zajęcia składników majątku dłużnika w momencie, kiedy ten ostatni dokonał już spłaty należności na rzecz wierzyciela.
- Nastąpiło zajęcie środków na koncie nie zachowując ustawowego limitu dla kwoty wolnej od zajęcia, tj. zajęcie komornicze na koncie obejmuje zbyt wysoką kwotę.
- Dokonano zajęcia przedmiotów służących dłużnikowi lub jego rodzinie w celach edukacyjnych lub też niezbędnych w celu wykonywania pracy zarobkowej.
- Wystąpiło przejęcie środków pochodzących ze świadczeń ustawowo wolnych od zajęcia komorniczego, a więc przykładowo pieniądze pochodzące z programu 500 plus.
Są to oczywiście jedynie wybrane przykłady.
Co do zasady, pojęciem o znaczeniu kluczowym jeżeli chodzi skargę na czynności komornika jest “wadliwość podjętych czynności .
O “czynności wadliwej” mówimy wówczas, kiedy komornik zrealizował jakiekolwiek działanie, którego zgodnie z prawem nie powinien był realizować.
Co bardzo ważne, zgodnie z przepisami osoba składająca skargę nie musi w żaden sposób interesować się tym, czy komornik działał w złej woli, czy też po prostu dokonał pomyłkę.
Rozpatrywanie skargi
W trakcie ewentualnego rozpatrywania skargi przez Sąd (jeżeli komornik nie dokona uwzględnienia skargi), znaczenie będzie miał tylko i wyłącznie fakt, czy dana czynność komornika będąca przedmiotem skargi była wadliwa czy też nie.
Kolejną istotną kwestię stanowi fakt, iż skargę na czynności komornika sądowego wnosimy nie do Sądu, lecz w pierwszej kolejności do samego komornika, a mówiąc dokładniej do kancelarii komorniczej właściwej dla komornika prowadzącego egzekucję.
Następnie przebieg sprawy przedstawia się w sposób następujący:
Komornik może skargę uwzględnić w całości lub też ją odrzucić.
- W przypadku uwzględnienia skargi w całości komornik ma obowiązek poinformować o tym fakcie osobę składającą skargę, a także ewentualnie inne osoby, których kwestia ta dotyczy.
- W sytuacji, kiedy komornik nie ma zamiaru uwzględnić skargi, ciąży na nim obowiązek przesłania akt sprawy, a także sporządzonego przez siebie uzasadnienia do Sądu Rejonowego właściwego dla obszaru działalności komornika.
W sytuacji, kiedy sprawa zostanie skierowana do Sądu Rejonowego to rozpatruje on przypadek biorąc pod uwagę przedmiot skargi a także poddając ocenie prawnej czynności zrealizowane przez komornika.
Sąd rozpatrując sprawę wydaje orzeczenie na mocy, którego czynność stanowiąca przedmiot skargi zostaje uznana za wadliwą lub też zgodną z prawem.
Uznanie skargi to dopiero początek
Co bardzo ważne, samo uznanie przez Sąd Rejonowy zaskarżonej czynności zrealizowanej przez komornika za wadliwą nie powoduje jeszcze, że czynność ta a razem z nią jej skutki zostają uchylone.
Postępowanie przed Sądem ma na celu jedynie ustalenie, czy czynność stanowiąca przedmiot skargi była wadliwa z punktu widzenia przepisów.
Podstawę prawną stanowi tutaj wyrok Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2002 roku (IV CKN 622/00).
W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy wskazał, iż uznanie czynności komornika sądowego za wadliwą nie jest jednoznaczne z jej unicestwieniem ani też zniwelowaniem negatywnych skutków owej czynności.
Sąd Rejonowy nie dysponuje bowiem de facto możliwością nakazania komornikowi cofnięcia podjętych przez siebie czynności lub też naprawy wyrządzonych prze nie negatywnych skutków.
Fakt ten ma wręcz niebagatelne znaczenie dla każdej osoby składającej skargę na czynności komornika.
Uchylenie czynności przez Sąd Rejonowy ma znaczenie czysto formalne i w żaden sposób nie obliguje komornika do cofnięcia owej czynności, naprawienia szkody lub też zwrotu zajętych składników majątku dłużnika, które nie powinny były zostać zajęte w toku postępowania egzekucyjnego.
W jaki sposób można nie tylko “uchylić” wadliwą czynność komornika, ale cofnąć jej skutki?
W przeważającej większości wypadków komornik realizuje takie działanie samodzielnie, biorąc za podstawę po prostu orzeczenie sądu.
Czysto teoretycznie możliwa jest jednak również sytuacja, w której, pomimo orzeczenia Sądu Rejonowego uznającego daną czynność komornika za wadliwą, komornik nie będzie skłonny na przykład do zwrotu wadliwie zajętego mienia lub też cofnięcia innej wadliwej czynności.
Osoba poszkodowana może wtedy jedynie dochodzić swoich praw w ramach powództwa cywilnego.
Oznacza to, że już po zakończeniu sprawy w Sądzie dotyczącej skargi, może być konieczne wniesienia kolejnego powództwa, tym razem nakierowanego na odzyskanie nieprawnie zajętego mienia lub też zobligowanie komornika sądowego do naprawienia szkód, do jakich doszło wskutek jego działań.
Jeszcze raz należy jednak zaznaczyć, że co do zasady komornicy cofają podjęte przez siebie wadliwe czynności po prostu na skutek orzeczenia Sądu rejonowego.
Konieczność wszczynania odrębnego powództwa cywilnego w praktyce występuje więc raczej rzadko.
Jakkolwiek prasa oraz inne media opisywały również i takie sytuacje, gdzie pierwszoplanową rolę odgrywał właśnie bezprawnie działający komornik sądowy.
Kto i w jakich terminach może dokonać złożenia skargi na czynność komornika?
Zgodnie z polskimi przepisami, prawo do złożenia skargi przysługuje nie tylko stronom bezpośrednio zaangażowanym w sprawę, a więc dłużnikowi oraz wierzycielowi, ale także w niektórych sytuacjach również osobom trzecim, o ile na skutek danej czynności komornika doszło do naruszenia ich interesów.
Podmiotami uprawnionymi do złożenia skargi mogą być:
- Rzecznik Praw Dziecka
- Rzecznik Praw Obywatelskich
- Prokurator
- Organizacja o charakterze pozarządowym
- Sąd, na którego wniosek doszło do wszczęcia procedury egzekucji komorniczej
Co bardzo istotne, polskie przepisy przewidują dość precyzyjne ramy czasowe dla możliwości złożenia skargi na czynności komornika.
W przypadku, kiedy skarga zostanie złożona po upływie czasu przewidzianego przez przepisy, istnieje duże prawdopodobieństwo jej odrzucenia.
Podmiot składający skargę w niektórych sytuacjach rzecz jasna będzie miał możliwość starania się o tzw. przywrócenie pierwotnego terminu, jednak będzie to co do zasady wymagać odrębnego postępowania sądowego.
Tak więc, na złożenie skargi na konkretną czynność komornika mamy dokładnie 7 dni od dnia:
- W którym konkretna czynność (np. zajęcie danych aktywów) została zrealizowana przez komornika, przy założeniu, iż składający skargę posiadał już wcześniej wiedzę na temat owej czynności.
- W jakim dana osoba otrzymała zawiadomienie o czynności podjętej przez komornika.
Można rozpisać to na przykładzie:
Pan Stefan jest dłużnikiem i toczy się w stosunku do niego postępowanie egzekucyjne. Dnia 20 sierpnia Pan Stefan dokonał spłaty całości swojego zadłużenia. W dniu 24 sierpnia dowiedział się jednak, iż komornik zajął jego konto oraz oszczędności w ramach lokat bankowym. W tym wypadku Pan Stefan na złożenie skargi dotyczącej czynności komornika ma 7 dni od dnia 24 sierpnia, tj. od momentu, w którym dowiedział się o zaistnieniu czynności będącej przedmiotem skargi.
Co zrobić gdy upłynął termin na złożenie skargi?
W niektórych sytuacjach złożenie skargi będzie możliwe również wtedy, kiedy upłynął teoretyczny termin 7 dni.
W tym wypadku podmiot składający skargę musi jednak najpierw złożyć wniosek do sądu o tzw. przywrócenie terminu złożenia skargi.
Złożenie skargi “po terminie” będzie możliwe wówczas, kiedy podmiot skarżący nie był w stanie dotrzymać terminu 7 dni w sposób przez siebie niezawiniony.
Jak można się domyślić, przepis ten w praktyce będzie stosować się przede wszystkim do różnego rodzaju wypadków losowych, jak na przykład nagłe uszczerbki na zdrowiu, wypadki czy też nagła i skomplikowana sytuacja rodzinna lub życiowa (np. zgon kogoś bliskiego).
Co musi zawierać dokument skargi na czynność komornika?
Aby skarga miała w ogóle szanse na pozytywne rozpatrzenie, sam dokument przede wszystkim musi cechować się określoną strukturą.
Obligatoryjne jest zawarcie takich składników, jak:
- Dane na temat konkretnej czynności będącej przedmiotem skargi albo też zaniechania danej czynności przez komornika
- Informacje na temat podmiotów będących stronami postępowymi, w tym imiona i nazwiska a także adresy zamieszkania
- Sygnatura akt komornika sądowego prowadzącego postępowanie egzekucyjne
- Wniosek mający na celu uchylenie konkretnej czynności, jej dokonanie lub też zmianę
- Uzasadnienie powyższego wniosku (np. zgodnie z podanym wcześniej przykładem dłużnik składający skargę na czynność komornika powinien podnieść argument, iż dokonał już spłaty zadłużenia, przez co zajęcie składników jego majątku przez komornika było bezzasadne. Do takiego uzasadnienia należy rzecz jasna w miarę możliwości dołączyć dokumentację potwierdzającą uzasadnienie).
- Podpis osoby składającej skargę na czynność komornika