Zabezpieczenie wierzytelności – po co to robić i w jaki sposób?
Jakie formy zabezpieczenia wierzytelności rozróżniamy?
Zabezpieczenie wierzytelności to kluczowa metoda w zakresie ochrony interesów wierzyciela. Praktyka dowodzi, że umiejętne zabezpieczenie wierzytelności (dobór odpowiedniego wariantu zabezpieczenia) chroni pieniądze wierzyciela znacznie skuteczniej, niż ewentualne działania firmy windykacyjnej lub nawet egzekucja komornicza.
- Dlaczego warto zabezpieczać wierzytelność?
- Jakie istnieją możliwości w tym zakresie?
- Jak najlepiej dobrać określoną formę zabezpieczenia do konkretnej sytuacji?
Jeśli kupujesz rzeczy, których nie potrzebujesz, wkrótce zaczniesz sprzedawać rzeczy, których potrzebujesz.
Po co zabezpieczać wierzytelność?
Jaki jest cel zabezpieczenia wierzytelności?
Decydując się na zabezpieczenie wierzytelności, wierzyciel działa niejako z wyprzedzeniem faktów. Jego pieniądze uzyskują ochronę jeszcze zanim dłużnik wykaże możliwe problemy lub też po prostu brak rzetelności jeżeli chodzi o spłatę posiadanego zobowiązania.
Jest to niejako ruch szachowy, mający przygotować odpowiedni grunt pod dalszą rozgrywkę i zapewnienie sobie pozycji zwycięskiej już od samego początku.
Polskie przepisy udostępniają kilka różnych wariantów w zakresie zabezpieczenia wierzytelności.
Co oczywiste, każdy z wariantów posiada nie tylko odmienną specyfikę oraz mechanizm działania, ale również inne zalety. Stąd też dobór odpowiedniego wariantu, możliwie jak najdokładniej dopasowanego do potrzeb oraz preferencji wierzyciela, ma znaczenie kluczowe i w sporej mierze decyduje o efektywności tej formy prewencyjnej ochrony interesów wierzyciela.
Często dedukuje się wniosek, iż zabezpieczenie wierzytelności stanowi opcję “ostateczną”, tj. wariant, który należy stosować jedynie w przypadku, gdy istnieje wysokie oraz naprawdę uzasadnione ryzyko opóźnień lub też braku spłaty zobowiązania przez dłużnika.
Jest to jednak przeświadczenie błędne, gdyż w sytuacji zaprzestania spłaty zobowiązania przez dłużnika, wysyłane przez Ciebie ponaglenie do zapłaty może pozostać bez żadnego odzewu.
Dlatego też, skorzystanie z dostępnych form zabezpieczenia swoich interesów jest bardzo istotne.
Tym bardziej, że przecież wierzyciel może wybrać jedną z kilku różnych form zabezpieczenie swoich interesów. Niektóre spośród wariantów mają charakter bardziej “agresywny”, przez co zazwyczaj stosuje się je tylko w określonych przypadkach.
Jednak inne nie stwarzają żadnych istotnych niedogodności dla dłużnika, przez co można z nich korzystać również na przykład w zakresie współpracy ze stałymi oraz sprawdzonymi kontrahentami.
Podstawowym celem zabezpieczenia wierzytelności jest natomiast ułatwienie wierzycielowi ewentualnego dochodzenia swoich roszczeń.
Przedsiębiorcy bardzo często wychodzą z założenia, że nawet jeśli kontrahent nie wywiąże się ze swojej części umowy i nie spłaci zobowiązania, sprawa i tak trafi do Sądu, a następnie do komornika. Jednocześnie wydaje im się, że w najgorszym wypadku uratuje ich giełda wierzytelności, na której wystawią ogłoszenie i odzyskają chociaż część pieniędzy.
Czysto teoretycznie, podstawowe rozwiązania prawne powinny gwarantować wierzycielom odpowiednio wysoką ochronę ich interesów. Praktyka pokazuje jednak, że nawet egzekucja komornicza bardzo często okazuje się metodą nieskuteczną lub o wysoce ograniczonej skuteczności.
Zabezpieczenie wierzytelności ma więc za zadanie ułatwić wierzycielowi proces odzyskiwania swoich pieniędzy.
Naturalnie, istotną rolę odgrywa również dobór odpowiedniej formy zabezpieczenia danej wierzytelności, która będzie dopasowana zarówno do rozmiarów oraz charakteru transakcji, jak też do ryzyka z nią związanego.
Osobiste zabezpieczenie
Osobiste formy zabezpieczenia wierzytelności
Według podstawowego podziału, zabezpieczenia wierzytelności dzielą się na te o charakterze osobistym oraz te o charakterze rzeczowym.
Zabezpieczenia wierzytelności o charakterze osobistym to:
- 1. Poręczenie
- 2. Weksel oraz weksel in blanco
- 3. Gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa
- 4. Dobrowolne poddanie się egzekucji przez dłużnika w formie aktu notarialnego
Każda spośród wymienionych form cechuje się odmienną specyfiką.
Mówiąc inaczej, inna osoba (żyrant) dokonuje poręczenia za dłużnika, przez co ewentualne problemy z uregulowaniem zobowiązań przez tego ostatniego umożliwią wierzycielowi dochodzenie swoich roszczeń również z majątku poręczyciela.
Jest to forma stosunkowo przystępna i na pewno łatwiejsza w realizacji, niż np. gwarancja bankowa, jednak posiada ona swoje ograniczenia, a mianowicie: przedsiębiorca musi być pewien, iż poręczyciel dysponuje majątkiem, który umożliwi odzyskanie wierzytelności.
Na czym polega ta metoda?
Mówiąc najprościej, dłużnik poprzez złożenie aktu notarialnego wyraża zgodę na dobrowolne poddanie się egzekucji komorniczej. W ten sposób, ewentualna zaległość w spłacie zadłużenia może zostać skierowana przez wierzyciela bezpośrednio do egzekucji komorniczej, z pominięciem całej drogi Sądowej. Niewątpliwie, nie jest to metoda zapewniająca pełną skuteczność, jednak w wielu sytuacjach może okazać się efektywna.
Te formy zabezpieczenia wierzytelności są niejako z definicji zarezerwowane przede wszystkim dla transakcji na większe sumy pieniędzy.
W tym wypadku, na mocy odpowiedniej umowy bank lub też firma ubezpieczeniowa gwarantują wierzycielowi zaspokojenie jego roszczeń w imieniu dłużnika. Co jednak oczywiste, raczej nieliczni kontrahenci są w stanie zdobyć poręczenie banku lub firmy ubezpieczeniowej.
Rzeczowe zabezpieczenie
Rzeczowe formy zabezpieczenia wierzytelności
Alternatywą dla opisanych wcześniej osobistych form zabezpieczenia wierzytelności są formy rzeczowe.
Cechują się one z jednej strony znacznie wyższą efektywnością, jednak z drugiej strony są uznawane za znacznie bardziej agresywne. Co do zasady, rzeczowych form zabezpieczenia wierzytelności nie proponuje się np. stałym kontrahentom.
Do rzeczowych form zabezpieczenia wierzytelności zaliczają się:
- 1. Zabezpieczenie przez przewłaszczenie
- 2. Zabezpieczenie przez hipotekę
- 3. Zabezpieczenie przez zastaw
Co ciekawe, każda z wymienionych form zabezpieczenia wierzytelności niejako wywodzi się z metod od dawna stosowanych chociażby przez banki.
Oznacza to, że dłużnik przenosi na wierzyciela prawną własność określonej rzeczy na czas trwania umowy.
W przypadku, gdy dług zostanie spłacony terminowo, przewłaszczona rzeczy ponownie staje się prawną własnością dłużnika.
W tym wypadku, wierzyciel dokonuje wpisu do księgi wieczystej nieruchomości należącej do dłużnika.
Oprócz dokonania wpisu do księgi wieczystej nieruchomości konieczne jest jednak również sporządzenie umowy w formie aktu notarialnego. Co ważne, hipoteka może być ustanowiona również na użytkowaniu wieczystym oraz spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu.
W przypadku zabezpieczenia przez zastaw, dłużnik oddaje wierzycielowi lub wyznaczonej osobie trzeciej określoną rzecz w formie zastawu, oczywiście jedynie na czas trwania umowy.
Co ważne, zastaw nie działa na tej samej zasadzie, co opisane powyżej przewłaszczenie. W przypadku np. przewłaszczenia samochodu, dłużnik nadal może de facto dysponować autem na czas trwania umowy. Więcej na ten temat dowiesz się z artykułu jaki przygotowaliśmy na tą okoliczność pt. “Pożyczka pod zastaw samochodu“.
W przypadku typowego zastawu, zastawiona rzecz zostaje na czas umowy odebrana dłużnikowi w sposób fizyczny, tj. nie może on nią dysponować do momentu spłaty zobowiązania. Przykładem takiego rozwiązania są pożyczki lombardowe.
Warto pamiętać, że ustanowienie zastawu zawsze musi zostać poprzedzone sporządzeniem umowy pisemnej (w innym wypadku zastaw najpewniej zostanie uznany przez Sąd za nieważny).
Co będzie lepsze?
Jaką wybrać formę zabezpieczenia wierzytelności?
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że każda z dostępnych form zabezpieczenia wierzytelności jest znacznie lepszym rozwiązaniem, niż wierzytelność, która nie została niczym zabezpieczona.
Czym jednak kierować się przy wyborze określonego wariantu?
W przypadku większych transakcji z pewnością najkorzystniejszą opcją wydaje się zabezpieczenie bankowe lub ubezpieczeniowe: z jednej strony nie jest to forma agresywna, z drugiej zaś gwarantuje wierzycielowi właściwie pełne bezpieczeństwo.
W odniesieniu do sytuacji, gdy kontrahent nie jest w stanie uzyskać zabezpieczenia bankowego/ubezpieczeniowego, wierzyciel musi być w stanie określić ryzyko z jakim wiąże się transakcja. Jeśli jest ono wysokie: najlepszą opcją będą rzeczowe formy zabezpieczenia wierzytelności.
W przypadku transakcji o mniejszym ryzyku, można zdecydować się na którąś z form osobistych: najlepszą z nich wydaje się dobrowolne poddanie się egzekucji przez dłużnika. W ten sposób wierzyciel nie tylko znacząco zwiększa szanse na odzyskanie długu, ale również znacznie ułatwia całą ewentualną procedurę dochodzenia swoich roszczeń.
Należy przy tym pamiętać, że o zabezpieczenie wierzytelności w każdym wypadku należy zadbać już na etapie podpisywania umowy.