Zasady dziedziczenia i odrzucenia długów spadkowych
czyli jak uniknąć przejmowania zadłużenia
W przypadku śmierci bliskiej osoby zawsze zostaje “jakiś” spadek. Wtedy też potencjalni spadkobiercy zaczynają zastanawiać się nad zasadami dziedziczenia oraz związanymi z tym procesem, możliwymi komplikacjami.
- Na jakich zasadach działa prawo sukcesji i jaka jest kolejność spadkobrania?
- Jak postępować gdy okaże się, że na odziedziczenie czekają długi?
- Czy prawo zezwala na odrzucenie spadku zawierającego zadłużenie?
- O czym pamiętać aby nie być niemile zaskoczonym?
Gdy pieniądze mówią, prawda milczy.
Dziedziczenie według prawa
Dziedziczenie testamentowe oraz ustawowe
W przypadku sukcesji spadku, w pierwszej kolejności zastosowanie ma testament.
Natomiast w razie jego braku lub innych przesłanek, do gry wchodzi Kodeks Cywilny, który przewiduje skorzystanie z zasad ustawowych.
Zasady ustawowe obowiązują gdy:
- zmarły nie spisał testamentu
- testament okazał się nieważny
- spadkobiercy zrzekli się / odrzucili schedę
- ostatnia wola testatora dotyczyła tylko części spadku
Kto zostanie uznany za spadkobiercę ustawowego?
Do osób uprawnionych należy rodzina, a więc rodzice, dziadkowie, rodzeństwo, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), zstępni rodzeństwa oraz osoby przysposobione (pasierbowie, czyli dzieci małżonka spadkodawcy).
GRUPA I
małżonek oraz dzieci spadkodawcy (również ze związku pozamałżeńskiego), lub zstępni tego dziecka, które nie dożyło otwarcia spadku
GRUPA II
małżonek, rodzice (a w przypadku gdy już zmarli – ich rodzeństwo), rodzeństwo spadkodawcy (bracia, siostry), zstępni rodzeństwa (jeżeli rodzeństwo nie dożyło)
GRUPA III
dziadkowie (gdy już nie żyją to zstępni dziadków) oraz pasierbowie
GRUPA IV
gmina, która stanowiła ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa
Separacja lub toczące się postępowanie rozwodowe uniemożliwi dziedziczenie małżonkowi
Zgodnie z artykułem 935 Kodeksu Cywilnego, stan separacji w odniesieniu do spadkobrania jest równoznaczny z rozwodem.
Oznacza to, że małżonek nie zostanie ustawowo powołany do odziedziczenia spadku.
Natomiast w przypadku trwającego postępowania rozwodowego, pozostali spadkobiercy mają prawo wystąpić do sądu o uznanie rozwodu z winy małżonka spadkodawcy.
Jeżeli sąd przychyli się do tego wniosku to małżonek spadkodawcy zostanie pozbawiony prawa do spadku.
Sprawdź wysokość długów
Dlaczego warto sprawdzić czy spadek zawiera długi?
Eksperci Zgasryzyko.pl zdecydowanie zalecają, aby przed przyjęciem spadku sprawdzić czy w jego skład wchodzi zadłużenie.
Jest to szczególnie istotne gdy planujemy przyjąć schedę w całości, ale jednocześnie nie byliśmy ze zmarłym w stałym kontakcie i tym samym wiedza jaką posiadamy na temat jego finansów może być nieaktualna.
Jednak nawet w sytuacji zażyłych stosunków warto dokładnie zweryfikować masę spadkową. Mogłoby się bowiem okazać, że spadkodawca miał swoje sekrety, którymi z nikim się nie dzielił.
I tak np. na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że do odziedziczenia jest wartościowa nieruchomość. Lecz wnikliwsza analiza wykazałaby, że zmarły borykał się z piętrzącymi się długami, a starając się je spłacić skorzystał z pożyczki dla osób zadłużonych.
Natomiast w ramach zabezpieczenia rzeczowego zastawił owe mieszkanie.
Podobnych scenariuszy jest więcej.
Czy spadkodawca prowadził firmę?
Jeżeli tak, to istnieje prawdopodobieństwo, że jako przedsiębiorca wziął pożyczkę na działalność gospodarczą, której z oczywistych względów nie zdążył spłacić.
Niemniej jednak, nawet jeśli nie dofinansowywał swojej firmy przy pomocy pożyczek czy kredytów, to mógł pozostawić nieopłacone faktury lub innego rodzaju zobowiązania związane z prowadzoną działalnością.
Analizując wszystkie możliwości zabezpieczamy swój interes. Odkrywając kartę po karcie być może dojdziemy do wniosku, że najlepszym rozwiązaniem będzie całkowite odrzucenie spadku bądź przyjęcie go z dobrodziejstwem inwentarza, zamiast akceptować go w całości.
Jak sprawdzić czy masa spadkowa obejmuje zadłużenie?
NAWIĄZAĆ KONTAKT Z CZŁONKAMI RODZINY
Bardzo możliwe, że zmarły miał zaufaną osobę wśród rodziny, z którą podzielił się wstydliwymi informacjami dotyczącymi zadłużeń.
PRZEJRZEĆ WSZYSTKIE DOKUMENTY
Przeczesując pozostawioną dokumentację można natrafić na umowy pożyczkowe, niezapłacone rachunki, monity i wezwania do zapłaty.
SKONTAKTOWAĆ SIĘ Z BIUREM INFORMACJI KREDYTOWEJ
Przedstawiając BIK-owi akt zgonu spadkodawcy i dokument potwierdzający dziedziczenie (od notariusza lub sądu) powinniśmy otrzymać informacje na temat długów.
SPORZĄDZIĆ SPIS INWENTARZA
Składamy wniosek do sądu o wykonanie spisu inwentarza, na podstawie którego komornik dowie się jakie są składowe masy spadkowej.
Przyjęcie/Odrzucenie spadku
W jaki sposób skutecznie odrzucić spadek?
Chcąc całkowicie zrzec się prawa do dziedziczenia należy złożyć w tej sprawie stosowne oświadczenie u notariusza bądź w sądzie rejonowym.
Należy jednak pamiętać, aby dokument został przekazany w przeciągu 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy.
Artykuł 1015 Kodeksu Cywilnego opisuje tę sprawę następująco:
§ 1) Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
§ 2) Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Odrzucając spadek, pamiętaj jeszcze o swoich niepełnoletnich dzieciach. Możesz zrzec się go w ich imieniu za pośrednictwem sądu rodzinnego. Należy to zrobić w terminie 6 miesięcy od dnia, gdy osobiście odrzuciłeś/-aś spadek.
Wypadałoby również poinformować następnych w kolejności spadkobierców o fakcie odrzucenia przez Ciebie spadku, aby na tej podstawie także mogli podjąć stosowne działania i np. nie byli zaskoczeni nagłą wizytą komornika.
Wzory oświadczeń o odrzucenie spadku znajdziesz między innymi na stronie infor.pl
Najszybszy sposób na zrzeczenie się dziedziczenia
Chcąc odrzucić spadek najlepiej jest dokonać tego u notariusza, który załatwi sprawę bardzo sprawnie.
Natomiast starając się tą procedurę przeprowadzić w sądzie, trzeba będzie liczyć się z koniecznością oczekiwania na rozprawę.
W razie konieczności przygotuj kilka odpisów aktu zgonu
Miej na uwadze, że ani sąd ani notariusz nie zwrócą Ci odpisu aktu śmierci spadkodawcy.
Tym samym, aby zaoszczędzić na czasie, złóż prośbę do Urzędu Stanu Cywilnego o wydanie Ci większej ilości odpisów.
Co gdy po przyjęciu spadku wprost, wyszły na jaw długi, których miało nie być?
Załóżmy, że dokonałeś/-aś dokładnej weryfikacji finansów zmarłego, wykorzystując wszystkie możliwe sposoby i wynik był taki, że zadłużenia brak.
W związku z tym zdecydowałeś/-aś się przyjąć spadek wprost, czyli w całości. Jednak później na powierzchnię wypłynęły nieistniejące wcześniej długi.
Pojawia się problem, gdyż wierzyciele z pewnością dadzą o sobie znać i zażądają zwrotu pieniędzy.
Na szczęście istnieje możliwość uchylenia się od wcześniej złożonego oświadczenia o przyjęciu spadku.
Taką możliwość daje artykuł 1019 Kodeksu Cywilnego:
§ 1. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:
1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;
2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.
Brak oświadczenia o zrzeczeniu się schedy będzie skutkować jej przyjęciem
W przypadku gdy spadkobierca nie zadeklaruje chęci przyjęcia bądź odrzucenia spadku to będzie automatycznie uznane, że spuścizna zostaje przyjęta z dobrodziejstwem inwentarza.
Oznacza to, że przyjęte zostaną także długi spadkowe, ale tylko do wysokości aktywów jakie zostały odziedziczone.
Np. Spadek obejmuje zadłużenie w wysokości 40,000 zł, jednak wartość wszystkich aktywów to tylko 20,000 zł. Tym samym, konieczne będzie uregulowanie zadłużenia, lecz jedynie do kwoty 20,000 zł.
Aktywa to np. pojazdy, maszyny, akcje, nieruchomości, metale szlachetne, dzieła sztuki, gotówka.
Jeżeli zmarły nie pozostawił po sobie żadnych aktywów, to niezależnie od wysokości zadłużenia, spadkobierca nie zostanie pociągnięty do odpowiedzialności i będzie zwolniony ze spłaty długów.
Nieruchomość w masie spadkowej obciążona kredytem hipotecznym
Gdy w spadku otrzymamy mieszkanie zakupione na kredyt hipoteczny, który wciąż nie został spłacony, to bank z pewnością będzie oczekiwał dalszego regulowania rat kredytu lub natychmiastowego zwrotu pieniędzy.
Jest to oczywiste, z uwagi na fakt, że mieszkanie tak naprawdę pozostaje własnością banku do czasu całkowitej spłaty kredytu.
W związku z tym, zaprzestanie spłacania rat i brak kontaktu, może skutkować przejęciem nieruchomości przez bank.
Sugerujemy więc, aby jak najszybciej skontaktować się z przedstawicielem banku i uzgodnić wszystkie szczegóły dotyczące kredytu i dalszych zasad jego spłaty.
W szczególności warto byłoby wystosować pismo do banku z prośbą o wstrzymanie naliczania odsetek do czasu zakończenia postępowań spadkowych.
Jednocześnie należy dowiedzieć się czy kredyt był zabezpieczony ubezpieczeniem na życie, gdyż w takiej sytuacji kwota ubezpieczenia może pokryć część lub całość zadłużenia.
Uważaj na fałszywe wiadomości o rzekomym spadku
W świecie internetu nie trudno jest paść ofiarą oszusta, który szuka szybkiego zysku. Taki złodziej chętnie wykradnie różnego rodzaju dane, aby później posłużyć się nimi do wszelakich czynności mogących dać mu zarobek.
Cyberprzestępca może w tym celu wykorzystać takie techniki jak phishing, vishing oraz smishing, aby nawiązać kontakt z ofiarą i np. opowiedzieć jej historię o zmarłym wujku, który pozostawił po sobie ogromny majątek, a którego Ty jesteś spadkobiercą.
Oczywiście, aby spadek odziedziczyć, konieczne według naciągacza jest, aby podać wskazane przez niego dane mające na celu zweryfikowanie tożsamości i załatwienie formalności.
Później okazuje się, że zamiast odziedziczyć spadek to sami jesteśmy pozbawiani oszczędności życia, lub co gorsza, kończymy z potężnym zadłużeniem.
Określenie wartości spadku
Oszacowanie wartości dziedziczonych aktywów
Przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza, jesteśmy zobowiązani do oszacowania jego wartości.
Są na to dwa sposoby:
- Spis inwentarza poprzez skorzystanie z pomocy komornika, który zajmie się całą procedurą profesjonalnie
- Wykaz inwentarza, czyli osobiste oszacowanie majątku
Spis inwentarza – robota dla komornika
Aby skorzystać z tej możliwości należy:
- złożyć do sądu wniosek o spis inwentarza
- złożyć wniosek o spis bezpośrednio do komornika
Komornik weźmie na siebie wszystkie formalności związane z ustaleniem wartości spadku oraz jego zadłużeniem.
Zaleca się udostępnienie komornikowi wszystkich możliwych informacji mogących usprawnić jego pracę i przyspieszyć podsumowanie.
Należy również pamiętać, że komornik za każdą rozpoczętą godzinę swojej pracy, będzie oczekiwał zapłaty wynoszącej 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia oraz do usługi doliczy podatek VAT 23%. Łącznie każda godzina jego pracy będzie kosztować ponad 500 zł.
Poza tym, komornik ma prawo korzystać z pomocy rzeczoznawców, co jeszcze bardziej powiększa koszt całej operacji.
Wszystkie zebrane informacje zostaną zapisane na piśmie w formie protokołu.
W zależności od stopnia skomplikowania sprawy, cały proces może potrwać od jednego do kilku miesięcy.
Wykaz inwentarza – osobiste zaangażowanie
Stan majątku zmarłego można ocenić samemu, przygotowując wykaz inwentarza. Nie ma wtedy obowiązku korzystania z biegłych, rzeczoznawców ani komornika.
Ten sposób może być korzystny dla osób, które dobrze orientują się w stanie majątku spadkodawcy i potrafią trafnie go oszacować.
Koszt sporządzenia dokumentu jest nieporównywalnie niższy, choć jest zdecydowanie bardziej czasochłonny.
W celu udokumentowania wartości spadku, należy skorzystać ze wzoru wykazu jaki znajdziemy na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.
Wykaz musi zostać dostarczony do sądu spadku, jakim jest sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub w sądzie znajdującym się w obrębie miejsca zamieszkania składającego dokument. Ewentualnie można skorzystać z pomocy notariusza, który za 200 zł + VAT prześle wykaz do sądu.
Wartym zauważenia jest fakt, że każdy spadkobierca ma prawo przygotować własny wykaz lub grupa spadkobierców może przedstawić jeden wspólny. Każdy spadkobierca może również złożyć więcej wykazów niż jeden i wtedy każdy kolejny będzie interpretowany jako aktualizacja/uzupełnienie poprzedniego.
Sąd ma obowiązek ogłoszenia każdorazowego zgłoszenia nowego wykazu inwentarza. Tym samym, otrzymujemy możliwość zapoznania się z tym w jaki sposób spadek został oszacowany przez pozostałych spadkobierców.