RÓŻNICE POMIĘDZY: bankiem, parabankiem, a instytucją pożyczkową
czyli co jest czym i jak nie mylić pojęć…
Ten artykuł odpowiada na pytania:
- Czym jest bank i na jakich zasadach działa?
- Co to jest parabank i czym się zajmuje?
- Co oferuje instytucja pozabankowa?
Rozróżnienie pomiędzy bankiem, instytucją pożyczkową, a parabankiem to bez wątpienia jedna z najbardziej istotnych dystynkcji z punktu widzenia interesów klienta.
Jednocześnie praktyka pokazuje, że o ile odróżnianie banków od szeroko rozumianych podmiotów pozabankowych nie przysparza nam większych problemów, o tyle już kwestia różnic pomiędzy instytucjami pożyczkowymi, a parabankami jawi się już jako znacznie bardziej problematyczna.
Czym więc jest bank i jakie są najważniejsze cechy definicyjne tej instytucji? Czym natomiast różni się instytucja pożyczkowa od parabanku i jakie konkretnie znaczenie ma to z perspektywy klienta szukającego np. ofert w zakresie pozabankowych pożyczek online?
Obrobić bank to jeszcze nic. Założyć bank – to dopiero interes.
Jak działa bank?
Bank: czym jest i jak działa?
Zgodnie z definicją encyklopedyczną bank to “instytucja pośrednictwa finansowego, posiadająca wyłączne prawo do prowadzenia działalności depozytowo-kredytowej oraz dokonująca transformacji środków finansowych”.
Oczywiście, definicja ta w praktyce może odnosić się do całkiem szerokiego spektrum podmiotów. Warto bowiem mieć świadomość faktu, że model branży bankowej może znacząco różnić się w zależności od np. konkretnego kraju lub regionu.
Na potrzeby niniejszego artykułu skupimy się jednak na najbardziej standardowym modelu instytucji bankowych, tj. po prostu tych bankach, z którymi mamy do czynienia codziennie jako konsumenci.
Na samym początku warto jeszcze zaznaczyć, że zarówno sposób działalności banków, jak też sam status prawny tych instytucji jest precyzyjnie regulowany przez odpowiednie przepisy prawa.
Idąc dalej można powiedzieć, że bank jest podmiotem świadczącym usługi na trzech podstawowych płaszczyznach:
- 1. Obsługa codziennych czynności finansowych klienta
- 2. Przyjmowanie depozytów
- 3. Udzielanie kredytów
Jeżeli chodzi o możliwości przysługujące bankom na mocy polskich przepisów, to warto wskazać, że prawo do przyjmowania depozytów posiadają właśnie jedynie instytucje mające status banków, a także Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowe.
Kliknij aby poznać rewolucyjną metodę oszczędzania na 6 słoików
Również termin “kredyt” odnosi się tak naprawdę jedynie do usług oferowanych przez banki. Cechą istotną kredytu jest jego celowość. Stąd też nazewnictwo poszczególnych kategorii kredytów, które w ogólnych zarysach dzielimy na:
- 1. Kredyty konsumpcyjne
- 2. Kredyty hipoteczne
- 3. Kredyty konsolidacyjne
Oczywiście, podział te stanowi pewne uogólnienie oraz zawiera jedynie te rodzaje kredytów, które są dedykowane dla klienta prywatnego, a nie np. dla przedsiębiorstw.
Na powyższym przykładzie można jednak dość dobrze zobrazować różnice pomiędzy bankami, a szeroko rozumianym sektorem bankowym.
Wystarczy nieco bliżej przyjrzeć się dwóm pojęciom: kredyt hipoteczny oraz pożyczka hipoteczna. Konsumenci bardzo często są przeświadczeni, że to właściwie tylko dwie różne nazwy odnoszące się do tego samego desygnatu. W rzeczywistości jest jednak inaczej.
Kredyt hipoteczny musi zostać spożytkowany w sposób dokładnie zgodny z umową, która określa jego przeznaczenie. Natomiast w przypadku tzw. pożyczek hipotecznych klient co do zasady nie ma takiego obowiązku.
Różnice te wynikają z faktu, że drugi rodzaj produktów finansowych należy do oferty sektora pozabankowego, którego działalność nie jest tak precyzyjnie określana przez przepisy, jak ma to miejsce w przypadku banków.
Dlaczego jest to istotne z perspektywy klienta?
Już w ten sposób otrzymujemy dość ogólne co prawda, lecz jak najbardziej adekwatne pojęcie na temat tego, czym różnią się usługi banków od przykładowo usług podmiotów parabankowych.
W tym pierwszym przypadku zawsze mamy do czynienia z produktami o jasno, precyzyjnie zdefiniowanej charakterystyce. W przypadku drugim, klient bardzo często nie jest w stanie się zorientować, co dokładnie jest mu proponowane.
Jak zobaczymy później, okaże się to naprawdę istotnym rysem chociażby w odniesieniu do różnego pokroju produktów inwestycyjnych oferowanych przez parabanki.
Jak działa firma pozabankowa?
Czym jest i jak działa instytucja pozabankowa?
Pomimo, że sektor instytucji pożyczkowych cechuje się znacznie większą “elastycznością” niż sektor bankowy, to jednak sposób działania podmiotów pozabankowych jest regulowany przez polskie przepisy.
Jedną z poprzeczek do przeskoczenia jest choćby lista wymogów jakie należy spełnić aby móc zostać pozabankowym pożyczkodawcą.
Najważniejszymi aktami prawnymi są tutaj Ustawa o Kredycie Konsumenckim oraz Ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, które określają między innymi:
- 1. Maksymalne koszty związane z usługami świadczonymi przez instytucje pożyczkowe
- 2. Prawa klientów instytucji pożyczkowych
- 3. Dopuszczalny sposób reklamowania swoich usług przez instytucje pożyczkowe
- 4. Obowiązki instytucji pożyczkowych w stosunku do klienta, w tym np. właściwe praktyki konsumenckie, obowiązek udzielania szczegółowych i zgodnych z prawdą informacji co do kosztów pożyczki
Powyższe informacje oznaczają, że instytucje pożyczkowe nie mogą np. naliczać jednorazowych opłat za monity z wezwaniami do zapłaty w sposób dowolny. To samo tyczy się ewentualnych dodatkowych kosztów pożyczek, jak np. odsetki karne lub prowizje za przedłużenie okresu trwania pożyczki. Muszą także respektować prawo konsumenta do odstąpienia od umowy pożyczki.
Dlaczego o tym mówimy?
Klienci bardzo często skarżą się na to, że zostali oszukani przez “firmę pozabankową”, która na przykład wraz z upływem okresu wymagalności zobowiązania (terminu spłaty pożyczki) zaczęła im naliczać całkowicie nieadekwatne koszty dodatkowe.
Warto więc wiedzieć, że w takiej sytuacji konsument ma do czynienia nie z instytucją pożyczkową, lecz z parabankiem. Instytucje pożyczkowe nie mogą działać w sposób całkowicie dowolny, są bowiem krępowane przez zapisy wchodzące w skład Ustawy o Kredycie Konsumenckim, a od pewnego już czasu nadzorowane przez Komisję Nadzoru Finansowego w ramach pełnionych przez siebie funkcji.
Widzimy więc, że funkcjonujące w potocznym języku określenia, takie jak “firma pozabankowa”, “firma pożyczkowa” czy “podmiot pozabankowy” mają charakter nie tylko nieprecyzyjny, ale również mylący.
Klienci bardzo często są przekonani, że de facto chodzi o jeden i ten sam rodzaj podmiotów gospodarczych, co z kolei prowadzi do niezrozumienia niezwykle istotnej różnicy pomiędzy instytucją pożyczkową, a parabankiem. Różnice te wynikają już chociażby z samego sposobu prowadzenia biznesu pożyczkowego.
Jak natomiast możemy sprawdzić, czy dana “firma pożyczkowa” jest instytucją pożyczkową czy też należy do podejrzanej kategorii parabanków?
Wystarczy sprawdzenie, czy pożyczkodawca widnieje w Rejestrze Instytucji Pożyczkowych, który jest prowadzony pod kuratelą Komisji Nadzoru Finansowego. Jednocześnie, nie należy mylić Rejestru Instytucji Pożyczkowych KNF z Polskim Związkiem Instytucji Pożyczkowych, będącym jedynie swego rodzaju organizacją branżową.
Dzieci i długi rosną jak grzyby po deszczu.
Jak działa parabank?
Co to jest parabank i czym się charakteryzuje?
Pojęcie parabanku ma raczej charakter zbiorczy: do tej kategorii przypisuje się wszystkie te instytucje, które nie spełniają kryteriów definicyjnych dla innych, precyzyjnie określonych rodzajów instytucji.
Wydaje się, że zdecydowanie najbardziej pomocna w dokładniejszym zdefiniowaniu będzie tutaj metoda negatywna.
W ten sposób możemy powiedzieć, że parabank to podmiot, który:
- 1. Nie jest bankiem ani instytucją pożyczkową
- 2. Świadczy usług w zakresie pożyczek
Oczywiście, taka definicja może zostać arbitralna.
W szerzej definicji parabank będzie po prostu każdą pozabankową instytucją, która działa w następujących dziedzinach:
- 1. Przyjmowanie depozytów
- 2. Usługi bankowe
- 3. Inwestycje
- 4. Wymiana walut
Zgodnie z szerszą definicją parabankami będą więc między innymi:
- 1. Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowe
- 2. Kantory wymiany walut
- 3. Firmy leasingowe
- 4. Bankowe kasy mieszkaniowe
Wyliczanie konkretnych rodzajów podmiotów, które spełniają definicję parabanku można ciągnąć naprawdę długo. Z punktu widzenia klienta problem pojawia się jednak wówczas, gdy parabank przyjmuje model działania bardzo zbliżony na przykład do instytucji pożyczkowej lub funduszu inwestycyjnego.
Skupmy się jednak na określonych odmianach parabanków, zaczynając od podmiotów oferujących swoim klientom różnego rodzaju produkty inwestycyjne.
Zróbcie tak by uczciwość bardziej się opłacała niż kradzież, a nie będzie kradzieży.
Inwestycje w parabankach
Najbardziej problematyczna wydaje się kwestia tych parabanków, które świadczą usługi w zakresie inwestowania kapitału swoich klientów.
Jak już wspominano, prawo do przyjmowania depozytów jest przez polskie przepisy zastrzeżone wyłącznie dla instytucji bankowych oraz skoków. W praktyce jednak bardzo często konsument może natknąć się również na parabanki, które oferują swoim klientom właśnie przyjmowanie depozytów, inwestycje a nawet prowadzenie podstawowych operacji bankowych.
Jak doskonale wiadomo, powierzenie swoich pieniędzy takiej instytucji może się skończyć w sposób naprawdę nieciekawy: najlepszym przykładem jest tutaj słynna afera Amber Gold.
Czym był ów podmiot, który rzekomo oferował swoim klientom “pewną” inwestycję w złoto?
Amber Gold było oczywiście parabankiem, ale zarazem klasycznym przykładem piramidy finansowej w schemacie Ponziego. Środki wpłacane przez kolejnych klientów służyły do wypłacania częściowych zysków klientom wcześniejszym.
Oczywiście, ogromna większość kapitału została zawłaszczona przez samą firmę Amber Gold. Jednak ten model działania przez długi czas pozwalał zachować pozory wiarygodności: klientów wciąż przybywało, natomiast ci, którzy powierzyli swoje pieniądze Amber Gold recenzowali w firmę w sposób pozytywny, co oczywiście jeszcze dodatkowo przysporzyło jej popularności.
Niezależnie więc od trudności definicyjnych, związanych z terminem parabank, należy zawsze zdawać sobie sprawę z następujących faktów o zasadniczym znaczeniu:
- 1. Kapitał inwestowany za pośrednictwem parabanków co do zasady nie podlega zabezpieczeniu ze strony Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
- 2. Parabanki mogą skutecznie omijać przepisy regulujące działalność banków, np. w odniesieniu do obowiązku podawania klientowi rzetelnych i zgodnych ze stanem faktycznym informacji
- 3. Parabanki podlegają kontroli ze strony Komisji Nadzoru Finansowego, jednak w żaden sposób nie stanowi to gwarancji bezpieczeństwa korzystania z podmiotów przynależących do tej kategorii
W jaki sposób klient może odróżnić parabank rzetelny od podmiotu, którego działalność powinna budzić wątpliwości?
Z całą pewnością, użytecznym narzędziem okaże się tutaj Lista Ostrzeżeń Komisji Nadzoru Finansowego. Tutaj warto dodać, że wspominane już Amber Gold widniało na Liście Ostrzeżeń KNF na długo przed wybuchem afery, w rezultacie której tysiące osób straciło swoje oszczędności.
Oznacza to, że najpewniej spora część klientów Amber Gold albo nie pokusiła się o sprawdzenie wiarygodności tego podmiotu (na przykład za pomocą Listy Ostrzeżeń KNF), albo zwyczajnie nie miała świadomości faktu, że taka weryfikacja jest konieczna.
W końcu Amber Gold było podmiotem znanym, reklamującym się w licznych mediach, posiadającym swoje oddziały w wielu miastach itd. Niestety, to właśnie stanowi istotny problem jeżeli chodzi o parabanki: mogą one stwarzać wrażenie instytucji całkowicie legalnych, działać na rynku i reklamować swoje usługi. To jednak w żaden sposób nie gwarantuje klientom bezpieczeństwa.
Oprócz sprawdzenia danego podmiotu parabankowego na Liście Ostrzeżeń KNF, należy dokładnie sprawdzić jego historię, sposób działania oraz renomę. Warto również poszukać informacji na specjalistycznych serwisach internetowych. W ten sposób nie zniwelujemy ryzyka w sposób całkowity, jednak z całą pewnością znacząco je zmniejszymy.
W przypadku, gdy takie działania nie rozwieją naszych wątpliwości, można skorzystać z usług doświadczonego doradcy inwestycyjnego, który powinien posiadać szczegółową i pewną wiedzę na temat interesującego nas podmiotu.
Złodziej ma wymówkę, gdy się sam sędzia kradzieży dopuszcza.
Termin parabank w odniesieniu do sektora pożyczkowego
W odróżnieniu od np. instytucji pożyczkowej, działalność parabanku nie jest precyzyjnie regulowana przez żadne konkretne przepisy polskiego prawa.
W stosunku do sektora pożyczkowa zdecydowanie najbardziej sensowne wydaje się się przyjęcie zawężonej definicji terminu parabank. Przyjmując taką definicję pojęcia “parabank” możemy wskazać w sposób precyzyjny na ten rodzaj podmiotów pożyczkowych, które stwarzają zagrożenie dla bezpieczeństwa finansowego swoich klientów.
Sam zaś sektor stanowi główne źródło patologii w zakresie całego sektora produktów pożyczkowych.
Na dobrą sprawę, w polskich aktach prawnych nie występuje nawet sam termin “parabank”. Na potrzeby niniejszego tekstu można jednak uznać, że parabank jest podmiotem świadczącym usługi pożyczkowe nie tyle w oparciu o konkretne przepisy, lecz raczej na skutek umiejętnego omijania regulacji zapisanych w polskim prawie.
Dzięki temu, w odróżnieniu od banków lub instytucji pożyczkowych, parabanki mogą np. w sposób całkowicie dowolny kształtować swoją ofertę w zakresie podstawowych oraz dodatkowych kosztów udzielanych przez siebie pożyczek.
Klient de facto nie może się bronić również przed konsekwencjami ewentualnych “ukrytych” zapisów w umowie zawartej pomiędzy nim a parabankiem. Parabanki nie są również objęte obowiązkiem precyzyjnego oraz rzetelnego informowania na temat kosztów świadczonych przez siebie usług.
Oznacza to, że klient podpisujący umowę pożyczkową z instytucją tego rodzaju może de facto liczyć jedynie na własne umiejętności interpretacyjne, ponieważ żadne prawo nie określa np. maksymalnej wysokości kosztów pożyczek udzielanych przez parabanki.
Zdecydowanie bezpieczniejsze w tej kwestii są np. pożyczki oferowane na zasadach lombardowych, gdyż podlegają pod te same wymogi prawne co pozabankowe firmy pożyczkowe.
Największe złodziejstwo to okraść kogoś z nadziei.